Kraj maja obilježava značajna volatilnost na globalnim tržištima žitarica i uljarica, uz izražen pad cijena kako na evropskim, tako i na američkim berzama. Tržišta žitarica i uljarica krajem maja karakterišu dinamična prilagođavanja cijenama pod uticajem meteoroloških faktora, izvozne potražnje i političkih neizvjesnosti. Pšenica je pod pritiskom zbog poboljšanih vremenskih uslova i slabe tražnje, kukuruz ostaje bez jasnog smjera, dok uljana repica balansira između oskudnih zaliha i međunarodne konkurencije. Soja je trenutno u povoljnijoj poziciji, ali se oslanja na političke odluke koje se tek očekuju.

Cijena pšenice je pod pritiskom boljih vremenskih uslova

Nakon kratkotrajnog rasta prethodne sedmice, cijene pšenice ponovo su pod pritiskom. Danas, 29. maja 2025. godine u 18:30 h cijene pšenice na pariskom Matif-u su ostale nepromijenjene. Septembarski ugovor na Matifu nakon četiri dana pada zaustavio se na 202 €/t. Stabilnost je zadržala i cijena za decembarske ugovore koja je iznosila 213,25 €/t. Slična situacija je na američkom tržištu.

Glavni razlog ovog trenda jeste stabilizacija vremenskih uslova u ključnim proizvodnim regijama, od SAD-a, preko EU, do Ukrajine, Kine i Indije. Padavine koje su zabilježene u proteklim danima značajno su popravile agroklimatske uslove, naročito na američkom srednjem zapadu i zapadnoj Evropi. Time su oslabile špekulacije o eventualnoj šteti po prinose, što je neminovno pritisnulo cijene.

Dodatni pritisak na cijene dolazi i iz najnovijih podataka Evropske komisije, koja je ažurirala svoju prognozu za sezonu 2025/26. Proizvodnja upotrebljive meke pšenice u EU sada je procijenjena na 126,6 miliona tona, što je blago povećanje u odnosu na prethodni mjesec, ali čak 13 % više u poređenju sa lošom žetvom 2024/25. godine, koju su obilježili nepovoljni vremenski uslovi i slab kvalitet zrna. U vodećim zemljama proizvodnje poput Francuske, Njemačke, Poljske i Rumunije, zima je bila blaga uz dobru zalihe vlage u zemljištu, što je omogućilo stabilan vegetativni razvoj. Iako je proljeće donijelo nešto hladnije i vlažnije vrijeme u dijelovima istočne Evrope, ono nije značajno poremetilo opšti pozitivan trend.

Ove ažurirane projekcije dodatno učvršćuju očekivanja o oporavku evropske pšenice, ne samo u smislu volumena proizvodnje, već i kao signala stabilizacije ponude unutar EU. Procijenjene zalihe meke pšenice za sezonu 2025/26. porasle su na 9,05 miliona tona (u odnosu na 8,5 miliona prethodno), pružajući veći manevarski prostor u balansiranju domaće potrošnje i izvoza. Uz stabilnu izvoznu prognozu od 29,8 miliona tona, EU nastavlja potvrđivati svoju poziciju jednog od ključnih aktera na globalnom tržištu pšenice, posebno na tržištima Sjeverne Afrike i Jugoistočne Azije.

U takvom kontekstu, višak ponude, ojačane zalihe i optimistične vremenske prilike generišu pritisak na tržišne cijene, koje se ponovo približavaju simboličnoj granici od 200 EUR/t. Očekuje se da će ovakva tržišna struktura zadržati deflatorni pritisak sve dok se ne pojave novi rizici, bilo kroz klimatske poremećaje, bilo kroz geopolitičke turbulencije.

Kukuruz i uljana repica prate trend pada cijena

Cijena kukuruza na evropskim tržištima zabilježila je pad na 190,75 €/t za isporuke u junu, dok je cijena za avgustovske ugovore imala manji pad i iznosila 196,50 €/t.

Cijene osciliraju u skladu s kretanjima pšenice i soje. Iako američka domaća potražnja ostaje snažna, izvozni tempo ne uspijeva generisati dovoljan poticaj za rast cijena. Pozicioniranje tržišnih aktera stoga ostaje defanzivno, uz iščekivanje konkretnih signala o stanju usjeva u SAD-u i Južnoj Americi.

Tržište uljane repice pokazuje tipičan obrazac volatilnosti karakterističan za uljarice. Ovo tržište je osjetljivo na faktore ponude, geopolitičke tokove i energetske politike. Na Matifu, augustovski ugovor pao je na 472,60 €/t, pri čemu je došlo do rasipanja pozitivnog trenda koji je ranije podržan niskim zalihama i zabrinutošću oko prinosa u Ukrajini i Kanadi. Cijena za novembarske ugovore je pala na 477,75 €/t.

Međutim, s proizvodne strane, Evropska komisija je zabilježila rast prosječnih prinosa uljane repice u EU za 8 %, koji sada iznose 3.170 kg/ha. Ukupna zasijana površina pod ovom strateškom uljaricom ostaje visoka, gotovo 6 miliona hektara širom Unije. Ovi pokazatelji potvrđuju oporavak sektora nakon nekoliko izazovnih sezona obilježenih ekstremnim vremenskim uslovima, ali istovremeno povećana dostupnost može dodatno vršiti pritisak na tržišne cijene u odsustvu snažnijeg izvoznog impulsa.

Pored toga, Komisija je u svom ažuriranom izvještaju smanjila ukupnu prognozu proizvodnje za sezonu 2025/26. na 18,8 miliona tona (u odnosu na 18,9 miliona iz prethodne procjene), iako je to i dalje značajan rast u poređenju s 16,7 miliona tona ostvarenih u sezoni 2024/25. Oporavak proizvodnje dolazi u trenutku kada potražnja za biodizelom u EU ostaje pod regulatornim i političkim izazovima, dok se globalno tržište suočava s konkurencijom iz Kanade, Malezije i Ukrajine.

Na globalnom nivou, pad cijena kanadske kanole i palminog ulja dodatno narušava konkurentnost evropske uljane repice, dok zabrinutost zbog proizvodnje u Ukrajini i Australiji ostaje prisutna. U Ukrajini su nepovoljni vremenski uslovi, uključujući kasne mrazeve i sušu, uticali na razvoj mahuna, što može stvoriti dodatnu volatilnost u narednim mjesecima.

Podaci o prinosima i površinama sugerišu stabilizaciju sektora, tržište uljane repice ostaje osjetljivo na spoljne faktore, uključujući geopolitička kretanja, energetske politike i promjene u strukturi globalne potražnje za biljnim uljima.

Izvor: Lanin blog

Foto: Ranka Vojnović