Možda drveće ne govori kao ljudi, ali ostavlja tragove, tihe, precizne i uporne. Na svakom panju, u svakom prerezanom komadu, krije se priča koja se odvijala tokom godina: suše, požari, nagle zime, ali i mirne sezone s obiljem kiše. Ti zapisi su godovi, koncentrični krugovi koje drvo ostavlja svake godine, kao da vodi dnevnik svog života. Drveće pamti. Njihova prošlost je zapisana unutar debla, sloj po sloj, godinu po godinu.

Šta su godovi i zašto nastaju?

Svake godine drvo raste, nekad sporije nekad brže, zavisno od uslova. Taj rast ostavlja trag u obliku slojeva drvnog tkiva, poznatih kao godovi ili prstenovi rasta. Oni nastaju zahvaljujući aktivnostima posebnog sloja ćelija kambija, koji proizvodi nove ćelije drveta i kore. U umjerenim klimatskim područjima, gdje se izmjenjuju godišnja doba, godovi su jasno vidljivi, jer se tokom godine mijenjaju uslovi rasta.

Proljeće i rano ljeto je period kada se priroda budi, svi procesi rasta i razvoja unutar drveta se intenziviraju, ćelije su veće i svjetlije. Formira se svijetli sloj koji nazivamo proljetno drvo. U kasno ljeto i jesen mijenjaju se uslovi i dolazi do usporavanja rasta, a ćelije postaju manje, tamnije. Formira se jesenji sloj. Ova dva sloja čine jedan koncentrični krug ili god. Što je prsten širi, to su uslovi rasta te godine bili bolji.

Šta sve možemo saznati iz godova?

Čitanje godova nije samo jednostavno brojanje slojeva, kroz njih nam priroda otkriva mnoge tajne. Brojanjem krugova od centra ka kori dobivamo broj godina koje je drvo živjelo. Svaki koncentrični krug je jedna godina i govore nam kakvi su bili klimatki uslovi, da li je bilo poplava, požara, da li su se javljale bolesti ili su stablo napale štetočine i mnogo drugih podataka.

Široki godovi pokazuju da je godina bila topla i vlažna, a ako su uski da je bilo sušno, hladno i da je bilo stresnih situacija koje su usporavale  rast i razvoj. Asimetričan rast krugova nam ukazuje da je stablo bilo zahvaćeno požarom, mehaničkim udarima (grad, vjetar, lomljene grana i slično). Napadi insekata, gljivične infekcije ili bakterijske bolesti ostavljaju tragove u vidu deformisanih, nepravilno raspoređenih ili preskočenih godova. Na njima su vidljivi i uticaji sredine. Ako je drvo raslo u sjeni, njegovi krugovi su tanji.

Kako pročitati šta je drvo zapisalo?

Pronađite centar presjeka i brojite koliko prstenova ima do kore. Njihova širina nam govori šta je drvo preživjelo te godine. Posmatrajte da li ima deformacija, nepravilnosti u izgledu, boji, širini. Sve su to znakovi koji pokazuju da je drvo preživjelo neki stres. Uporedite s drugim deblima, jer ako imate pristup da pregledate presjeke više stabala iz iste šume, uporedna analiza otkriva zajedničke događaje kao što su požari, suša, mrazevi.

Svaki krug je zapisana prošlost o borbi kroz koje drveće prolazi. Nauka koja se bavi analizom godova zove se dendrohronologija. Koristi se za istraživanje klimatskih promjena, datiranje arheoloških nalazišta, pa čak i razumijevanje ekoloških promjena.

Ako želite još korisnih priča o prirodi, ekologiji i održivom životu pratite terraviva.ba i podržite moj rad.

Foto: Pixabay