Zagađenje vazduha ostaje jedan od najvećih ekoloških i zdravstvenih izazova u Evropi, s ozbiljnim posljedicama po ljudsko zdravlje. Iako su preduzeti brojni koraci ka smanjenju emisije zagađivača, poslednji podaci ukazuju na to da i dalje postoji značajan broj smrtnih slučajeva povezano s izloženošću finim česticama.

Prevelik broj smrtnih slučajeva godišnje u EU

Prema najnovijoj procjeni Evropske agencije za životnu sredinu EEA, skoro 240.000 smrtnih slučajeva godišnje u Evropskoj uniji može se pripisati izloženosti finim česticama (PM2,5), ključnom zagađivaču. Ova brojka potvrđuje ozbiljnost problema, koji i dalje ima značajan uticaj na zdravlje stanovništva, unatoč naporima za smanjenje emisije zagađivača. Smrtni slučajevi povezani sa zagađenjem vazduha rezultat su dugotrajne izloženosti toksičnim česticama u atmosferi, što uzrokuje brojne bolesti, uključujući respiratorne i kardiovaskularne smetnje.

Podaci za 2022. godinu pokazuju da je kvaliteta vazduha u Evropi i dalje daleko od optimalnog, sa koncentracijama zagađivača koje su znatno iznad preporučenih nivoa Svjetske zdravstvene organizacije SZO. Osim 239.000 smrtnih slučajeva koji su direktno povezani sa finim česticama, procjenjuje se da je 70.000 smrtnih slučajeva uzrokovano ozonom, dok 48.000 smrtnih slučajeva može biti pripisano azotnom dioksidu. Zagađenje vazduha, posebno u velikim urbanim centrima, i dalje je ozbiljan problem koji se mora rešavati da bi se spasili ljudski životi.

Kako bi se bolje razumjeli efekti zagađenja na zdravlje, istraživači koriste indikator „ekološkog tereta bolesti (Disability Adjusted Life Years DALYs), koji meri godine života izgubljene zbog invaliditeta i prerane smrti. Zagađenje vazduha doprinosi značajnom dijelu ovog tereta bolesti, jer osim što izaziva smrt, dovodi do razvoja hroničnih bolesti koje smanjuju kvalitet života. Kardiovaskularne bolesti, respiratorne smetnje i drugi problemi povezani sa zagađenjem vazduha čine veliki teret na zdravstvene sisteme širom Evrope.

Zagađenje u Bosni i Hercegovini

Slična situacija prisutna je i u Bosni i Hercegovini, gde se, prema procenama, stopa smrtnih slučajeva uzrokovanih izloženošću finim česticama smanjila za 17 posto između 2005. i 2022. godine. Iako ovo smanjenje ukazuje na određeni napredak, procenjuje se da je u 2022. godini još uvek bilo 6.200 smrtnih slučajeva uzrokovanih ovim problemom. To se posebno odnosi na urbano područje i industrijske zone, gde su koncentracije zagađivača najviše.

Ova pojava u Bosni i Hercegovini ima i ekonomske posledice. Gubici prinosa usjeva zbog izloženosti ozonu u 2022. godini procjenjeni su na 1,95 posto gubitka prinosa pšenice i 3,44 posto gubitka prinosa krompira. Ovo predstavlja ekonomski gubitak od oko 900.000 € za pšenicu i 2,2 miliona € za krompir, što pokazuje kako zagađenje ne utiče samo na zdravlje, već i na ekonomiju zemlje.

Foto: Ranka Vojnović